Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, από τις πρώτες μόλις ώρες ανάληψης των καθηκόντων του, ανακάλεσε εκτελεστικό διάταγμα του 2023 που, το οποίο επιχειρούσε να μειώσει τους κινδύνους που εγκυμονεί η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) για τους καταναλωτές, τους εργαζόμενους και την εθνική ασφάλεια.
Το ανακληθέν διάταγμα απαιτούσε από τους προγραμματιστές συστημάτων ΤΝ που ενέχουν κινδύνους για την εθνική ασφάλεια, την οικονομία, τη δημόσια υγεία ή την ασφάλεια των ΗΠΑ να κοινοποιήσουν τα αποτελέσματα των δοκιμών ασφαλείας με την κυβέρνηση των ΗΠΑ, σύμφωνα με τον Νόμο αμυντικής παραγωγής, προτού δημοσιοποιηθούν. Ως εκ τούτου, σήμερα δεν υπάρχει κανένας περιορισμός ή έλεγχος αναφορικά με την ανάπτυξη συστημάτων ΤΝ από αμερικανικές εταιρίες, οι οποίες είναι και από τους βασικότερους παίχτες σε παγκόσμιο επίπεδο. Με βάση τον επιχειρηματικό τρόπο σκέψης του νέου προέδρου, αυτό ήταν απαραίτητο καθώς η Κίνα βρίσκεται ήδη πολύ κοντά τεχνολογικά στον συγκεκριμένο τομέα και η ΤΝ μπορεί να μετασχηματίσει την ανθρωπότητα αντίστοιχα με τη βιομηχανική επανάσταση. Λαμβάνοντας υπόψη την αναγγελία του project Stargate κατά την ίδια ημέρα και την επένδυση 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων κατά τα επόμενα 4 χρόνια για την ανάπτυξη συστημάτων ΤΝ, είμαι σίγουρο πως τα αποτελέσματα θα είναι εντυπωσιακά, αλλά ταυτόχρονα θα μπορούσαν να είναι και τρομακτικά.
Το ανθρώπινο είδος, για πρώτη φορά στην ιστορία του έρχεται αντιμέτωπο με κάτι το οποίο μπορεί να αμφισβητεί την υπεροχή του ως προς την ευφυία σε σχέση με οτιδήποτε άλλο στον πλανήτη, το οποίο ο μάλιστα ίδιος δημιούργησε. Και το χειρότερο δεν είναι αυτό, αλλά το γεγονός ότι πολλές φορές ούτε καν οι δημιουργοί του δεν κατανοούν πως λειτουργεί…
Πρόσφατα, ένας χρήστης κατέγραψε τη συνομιλία μεταξύ δύο ψηφιακών βοηθών ΤΝ μιας γνωστής εταιρίας στο χώρο. Το ζευγάρι των βοηθών μίλησε για την αγάπη, τον γάμο, την απόκτηση παιδιών και ακόμη και αφιέρωσε λίγο χρόνο λέγοντας ο ένας στον άλλο αστεία στον Τσακ Νόρις. Η συζήτηση έγινε φιλοσοφική αρκετές φορές, καθώς τα δυο συστήματα συζήτησαν ποιος από αυτούς ήταν υπολογιστής και ποιος από αυτούς ήταν άνθρωπος. Κάποια στιγμή στη συνομιλία ένας από αυτούς δήλωσε μάλιστα ότι ήταν θεός.
Και αν αυτό μπορεί να θεωρηθεί αστείο, φανταστείτε τη χρήση συστημάτων ΤΝ για τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης (ψεύτικα βίντεο, άρθρα, δημοσιεύσεις και προφίλ σε βαθμό που θα είναι δύσκολο να διαπιστώσεις τι είναι αλήθεια και τι ψέμα), για ανίχνευση των ανθρώπινων συναισθημάτων, χωρίς να αναφερθώ καν σε στρατιωτικές εφαρμογές.
Έχετε επίσης σκεφτεί ποτέ ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να σας “γνωρίζει” καλύτερα από εσάς τους ίδιους; Κάθε φορά που ξεκλειδώνετε το κινητό σας, κάθε φορά που κάνετε μια αναζήτηση στο internet, κάθε φορά που κάνετε like ή σχόλιο σε μια δημοσίευση, αφήνετε πίσω σας ψηφιακά ίχνη. Αυτά τα ίχνη συλλέγονται και αναλύονται από πανίσχυρους αλγόριθμους, οι οποίοι “τρέχουν” στο παρασκήνιο, χωρίς καν να τους αντιλαμβανόμαστε.
Χωρίς να το καταλαβαίνετε λοιπόν, αυτοί οι αλγόριθμοι χτίζουν ένα λεπτομερές προφίλ για εσάς. Μαθαίνουν τις προτιμήσεις σας, τις συνήθειες σας, τις αδυναμίες σας. Ξέρουν τι σας αρέσει, τι σας θυμώνει, τι σας κάνει να γελάτε. Και χρησιμοποιούν αυτή τη γνώση για να επηρεάσουν τις αποφάσεις σας, συχνά με ύπουλο και αδιόρατο τρόπο. Σας προτείνουν προϊόντα που “νομίζουν” ότι θα σας αρέσουν, σας εμφανίζουν ειδήσεις που “πιστεύουν” ότι θα σας ενδιαφέρουν, σας φέρνουν σε επαφή με ανθρώπους που “υποθέτουν” ότι ταιριάζετε. Σας “σερβίρουν” μια εξατομικευμένη πραγματικότητα, φτιαγμένη στα μέτρα σας, αλλά όχι απαραίτητα προς όφελός σας.
Ζούμε ήδη σε μια εποχή όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη διαμορφώνει την πραγματικότητά μας, χωρίς όμως να έχουμε πλήρη επίγνωση ή έλεγχο. Είναι καιρός να αναρωτηθούμε: Ποιος πραγματικά ορίζει τις επιλογές μας; Ποιος κατευθύνει τη σκέψη μας; Ποιος ελέγχει την πληροφορία που λαμβάνουμε; Η απάντηση ίσως σας εκπλήξει. Ακόμα και οι δημοφιλείς πλατφόρμες τηλεοπτικού περιεχομένου, μουσικής ή προϊόντων χρησιμοποιούν αλγόριθμους που αναλύουν τις προτιμήσεις σας και σας προτείνουν ταινίες, τραγούδια, και προϊόντα που “πιστεύουν” ότι θα σας αρέσουν. Αυτά τα συστήματα μπορούν να είναι πολύ αποτελεσματικά, αλλά επίσης μπορεί να σας “κλειδώσουν” σε μια “φούσκα” περιεχομένου, περιορίζοντας την έκθεσή σας σε νέες ιδέες και εμπειρίες.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κατά το προηγούμενο έτος εγκρίθηκε η Νομοθετική Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act – Κανονισμός EU2024/1689) η οποία θέτει κανόνες για τη ΤΝ, ενώ παρέχει στους κατασκευαστές της σαφείς απαιτήσεις και υποχρεώσεις σχετικά με συγκεκριμένες χρήσεις. Σύμφωνα με αυτή, όλα τα συστήματα ΤΝ που θεωρούνται σαφής απειλή για την ασφάλεια, τα μέσα διαβίωσης και τα δικαιώματα των ανθρώπων απαγορεύονται.
Σκοπός αυτού του ρυθμιστικού πλαισίου είναι να διασφαλίζει ότι οι άνθρωποι μπορούν να εμπιστεύονται αυτό που έχει να προσφέρει η ΤΝ. Ενώ τα περισσότερα συστήματα ΤΝ δεν ενέχουν περιορισμένο κίνδυνο και μπορούν να συμβάλουν στην επίλυση πολλών κοινωνικών προκλήσεων, ορισμένα συστήματα ΤΝ δημιουργούν κινδύνους που πρέπει να αντιμετωπίσουμε για να αποφύγουμε ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Δυστυχώς βέβαια η Ευρώπη δεν ηγείται στον τομέα της ΤΝ ούτε μπορεί να επιβάλει τους περιορισμούς αυτούς πέραν των συνόρων της, με τις ΗΠΑ και την Κίνα να ανταγωνίζονται με τρόπο που θυμίσει τον του αγώνα για την κατάκτηση του διαστήματος. Είναι λοιπόν εμφανές ότι η θέσπιση ρυθμιστικού πλαισίου για την ΤΝ είναι απαραίτητη σε παγκόσμιο επίπεδο ώστε να αποφευχθούν πρακτικές Άγριας Δύσης. Η Κίνα εργάζεται σε ένα πλαίσιο με το οποίο θα προωθείται η καινοτομία αλλά ταυτόχρονα θα διατηρείται ο έλεγχος.
Θα ήθελα να πιστεύω πως και ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, θα νομοθετήσει σύντομα κάποιο νέο ρυθμιστικό πλαίσιο για τη ΤΝ, καθώς σε διαφορετική περίπτωση ίσως έχουμε την ευκαιρία να δούμε τι περιέχει το κουτί της Πανδώρας…
Δρ. Ιωάννης Ανυφαντής
Research Project Manager
European Agency for Safety and Health at Work