Με απόφαση που συνυπέγραψαν ο Υπουργός και ο Αναπληρωτής Υπουργός, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκης και Σωκράτης Φάμελλος, εγκρίθηκε το Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο (ΠΧΠ) της Θεσσαλίας, το οποίο αναθεωρεί και αντικαθιστά το προγενέστερο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της ίδιας Περιφέρειας. Με την απόφαση αυτή εγκρίνεται και περιβαλλοντικά το ΠΧΠ. Γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στο λιμάνι του Βόλου που συγκαταλέγεται στις κύριες διεθνείς θαλάσσιες πύλες , αλλά και στις δύο πόλεις, Λάρισα και Βόλο οι οποίες, μέσω της δικτύωσής τους, μπορούν να λειτουργήσουν ως δίπολο. Παράλληλα, υποδεικνύεται το Βελεστίνο, σαν περιοχή δημιουργία του «Εμπορευματικού Κέντρου Θεσσαλίας», ενώ τονίζεται η δημιουργία καταδυτικού Πάρκου Σποράδων – Παγασητικού. Για την αντιμετώπιση ιδιαιτέρων προβλημάτων αστικών περιοχών της Περιφέρειας προβλέπεται η κατάρτιση «Σχεδίων Ολοκληρωμένων Αστικών Παρεμβάσεων» σε μεγάλες πόλεις (Λάρισα, Βόλο, Καρδίτσα και Τρίκαλα), καθώς και σε ορισμένες μικρότερες πόλεις (Αλιβέρι Νέας Ιωνίας Βόλου, Σοφάδες, Τύρναβος).
Τι προβλέπει το Π.Χ.Π. της Θεσσαλίας
Η Περιφέρεια Θεσσαλίας βρίσκεται σε προνομιακή γεωγραφική θέση, στο κέντρο της ελληνικής επικράτειας, συνδέοντας όλες τις άλλες Περιφέρειες. Χαρακτηρίζεται από μεγάλη βιοποικιλότητα, μοναδικό συνδυασμό ορεινών όγκων και εκτεταμένης εύφορης πεδιάδας, διαθέτει αξιόλογα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα, εξαιρετικά μορφωμένο και καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό με εμπειρία και μεγάλες δυνατότητες εξειδίκευσης, στον πρωτογενή τομέα, την αγροδιατροφική βιομηχανία, τη μεταποίηση, την έρευνα, τον τουρισμό. Παράλληλα, είναι μία Περιφέρεια με μεγάλη ιστορικότητα και παραδόσεις. Παρόλο που η ύφεση έπληξε την περιοχή εντονότερα και η αποεπένδυση είχε αρχίσει πριν από την κρίση, η αγροτική οικονομία και η μεταποίηση έδειξαν αντοχές, καθώς ως ποσοστό του ΑΕΠ και οι δυο αυτοί τομείς είναι πάνω από τον εθνικό μέσο όρο. Η Θεσσαλία έχει όλα τα περιθώρια να προσελκύσει επενδύσεις και να μετασχηματιστεί, ώστε να εδραιωθεί ως σημαντικό αγροτοβιομηχανικό κέντρο και τουριστικό θέρετρο.
Α. Στόχοι του ΠΧΠ Θεσσαλίας
Η ενίσχυση του ρόλου της Περιφέρειας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, με την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει
Η προώθηση της βιώσιμης, ισόρροπης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης της Περιφέρειας, σύμφωνα με τις φυσικές, οικονομικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητές της
Η διατήρηση της βιοποικιλότητας, η ανάδειξη των φυσικών και πολιτιστικών πόρων, η πρόληψη της ρύπανσης και η βελτίωση της ποιότητας ζωής
Ο περιορισμός της διάσπαρτης δόμησης, η χωροθέτηση οργανωμένων υποδοχέων και η αποφυγή συγκρούσεων μεταξύ των χρήσεων
Η ανάπτυξη των μεταφορών, της ενέργειας και των λοιπών υποδομών ανάλογα με τις ανάγκες της Περιφέρειας και των επιμέρους ενοτήτων
Β. Πρότυπο χωρικής ανάπτυξης
Προωθείται η αξιοποίηση της κεντροβαρούς θέσης της Περιφέρειας και των νέων εθνικών αξόνων που διέρχονται από τη Θεσσαλία, ή πλησίον αυτής, με στόχο τη μετουσίωσή τους σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Το αναπτυξιακό πρότυπο της Περιφέρειας οργανώνεται γύρω από:
τους βασικούς αναπτυξιακούς άξονες, που περιλαμβάνουν τον Ανατολικό χερσαίο άξονα που αναπτύσσεται κατά μήκος του ΠΑΘΕ και τον άξονα της κεντρικής ενδοχώρας που αναπτύσσεται κατά μήκος της Ε65 και του οδικού άξονα Λάρισα – Κοζάνη
τους δευτερεύοντες αναπτυξιακούς άξονες της Περιφέρειας που περιλαμβάνουν τους άξονες Λάρισα – Καρδίτσα και Λάρισα – Φάρσαλα, ενώ στο θαλάσσιο χώρο σημαντικός θεωρείται ο άξονας σύνδεσης των Σποράδων με τον Βόλο
τους πόλους ανάπτυξης που περιλαμβάνουν, αφενός τις δύο μεγάλες πόλεις Λάρισα και Βόλο οι οποίες, μέσω της δικτύωσής τους, μπορούν να λειτουργήσουν ως δίπολο και να συγκροτήσουν τον τρίτο ελληνικό αστικό πόλο με περιθώρια άσκησης διεθνούς ρόλου και αφετέρου τους δευτερεύοντες πόλους ανάπτυξης, που είναι τα Τρίκαλα και η Καρδίτσα.
Επίσης, το λιμάνι του Βόλου συγκαταλέγεται στις κύριες διεθνείς θαλάσσιες πύλες της χώρας, με μεγάλες δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης ως τουριστικό και εμπορικό κέντρο, μέσω προγραμματισμένων και προτεινόμενων έργων για την αναβάθμιση του λιμανιού και των λοιπών δικτύων μεταφορών με τα οποία συνδέεται.
Γ. Κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης
1) Περιοχές ελεγχόμενης ανάπτυξης αστικών λειτουργιών
Καθορίζονται περιοχές Ελεγχόμενης Ανάπτυξης Αστικών Λειτουργιών μεταξύ των πόλεων Λάρισας – Βόλου και Καρδίτσας – Τρικάλων με στόχο τον έλεγχο και συντονισμό των βασικών κατηγοριών χρήσεων γης και την αποφυγή συγκρούσεων. Ειδικότερα, στις περιοχές αυτές προβλέπεται: α) ο περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης, ιδίως σε περιοχές γεωργικής γης Α’ προτεραιότητας, β) ο λεπτομερής σχεδιασμός του συνόλου της έκτασης, γ) η χρησιμοποίηση συγκεντρωτικών χωρικά πολεοδομικών μηχανισμών.
2) Παραγωγικές δραστηριότητες
2.1. Πρωτογενής τομέας
Ο Θεσσαλικός κάμπος, αποτελεί και πρέπει να παραμείνει, μία από τις σημαντικότερες γεωργικές περιοχές της χώρας, Η αειφόρος διαχείριση του φυσικού αυτού πόρου, αποτελεί πρώτη προτεραιότητα όχι μόνο περιφερειακής αλλά και εθνικής σημασίας. Για την εκπλήρωση αυτού του στόχου, μεταξύ άλλων:
Αναδεικνύεται η αναγκαιότητα κατηγοριοποίησης της γεωργικής γης ως προς την παραγωγικότητά της
Προωθείται ο περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης. Ταυτόχρονα, προωθούνται χρήσεις και δραστηριότητες σχετικές και συμβατές με τη γεωργία, καθώς και η ανάπτυξη βιομηχανικών – βιοτεχνικών εγκαταστάσεων επεξεργασίας – τυποποίησης προϊόντων, που έχουν σχέση με την τοπική παραγωγή, ακόμη και σε γεωργική γη Α’ προτεραιότητας
Προωθείται η υλοποίηση των έργων που θα καλύψουν τις ανάγκες της Περιφέρειας και θα συμβάλλουν στην αναβάθμιση των υδατικών πόρων, σύμφωνα με τα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής, π.χ μικρής κλίμακας, άμεσης απόδοσης έργα, όπως μικρά και μεσαία φράγματα, λιμνοδεξαμενές και λοιπά έργα, με στόχο τη συγκράτηση των επιφανειακών νερών και τον εμπλουτισμό των υπόγειων υδάτων
Προβλέπεται:
η αναδιάρθρωση των καλλιεργειών, καθώς και η προστασία και προώθηση των επωνύμων τοπικών προϊόντων ποιότητας, που θα ωφελήσει πολλαπλά και την εθνική αλλά και την τοπική οικονομία ιδιαίτερα στην προσπάθεια ανάπτυξης ήπιων μορφών τουρισμού στις ορεινές και προβληματικές περιοχές της Περιφέρειας
η στήριξη ομάδων παραγωγών για την οργάνωση εμπορικών δικτύων και την προώθηση της τοπικής παραγωγής στις διεθνείς αγορές
η υποστήριξη σύνδεσης μεταποίησης και υπηρεσιών και της αγροτικής παραγωγής με τα ερευνητικά κέντρα
2.2. Βιομηχανία
Προβλέπεται η εξυγίανση της υπάρχουσας κατάστασης, με οργάνωση των άτυπων βιομηχανικών συγκεντρώσεων, πλήρης αξιοποίηση των υφιστάμενων υποδομών και επαναχρησιμοποίηση εγκαταλελειμμένων εγκαταστάσεων. Προτείνεται η αποτροπή της διάσπαρτης χωροθέτησης των μονάδων και η συγκέντρωση των δραστηριοτήτων μεταποίησης σε οργανωμένους υποδοχείς. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να δοθεί έμφαση και στη δημιουργία νέων οργανωμένων υποδοχέων, λαμβάνοντας υπόψη τις υπάρχουσες συγκεντρώσεις.
Ειδικότερα, η περιοχή στην παράκτια ζώνη του Αλμυρού κρίνεται κατάλληλη για τη χωροθέτηση οργανωμένου υποδοχέα σε συνδυασμό με τις προτάσεις δημιουργίας εμπορευματικού λιμανιού και σύνδεσής της με το σιδηροδρομικό δίκτυο. Ιδιαίτερη μέριμνα προβλέπεται και για τη χωροθέτηση μονάδων χαμηλής – μέσης όχλησης, που έχουν σχέση με την τοπική αγροτική παραγωγή σε αντιστοιχία με τις αγροτικές δραστηριότητες.
2.3 Τουρισμός
Δύο είναι οι ευρύτερες ζώνες που συγκεντρώνουν μεγάλης έκτασης και αξίας φυσικό απόθεμα, με σημαντικούς ιστορικούς και καθιερωμένους τουριστικούς προορισμούς βουνού και θάλασσας. Στα ανατολικά, το τόξο Όλυμπος-Όσσα-Μαυροβούνι-Πήλιο-Σποράδες και στα δυτικά το τμήμα της οροσειράς της Πίνδου, που περιλαμβάνει και τα Μετέωρα, τον Κόζιακα, τις περιοχές των λιμνών Πλαστήρα και Σμοκόβου κ.λπ. Για τις περιοχές όπου η πίεση για ανάπτυξη είναι έντονη, προωθείται η χωρική οργάνωση, ο εκσυγχρονισμός και αναβάθμιση της τουριστικής δραστηριότητας.
Προτείνεται ο καθορισμός χρήσεων γης, ο περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης και δίδεται έμφαση στη δημιουργία οργανωμένων υποδοχέων και σύνθετων και ολοκληρωμένων τουριστικών υποδομών.
Προβλέπεται η αξιοποίηση των εκάστοτε τοπικών πόρων για την ανάπτυξη ειδικών – εναλλακτικών μορφών τουρισμού (αγροτουρισμού, περιηγητικού, πεζοπορικού, πολιτιστικού τουρισμού κ.λπ.) και θεματικού τουρισμού (συνεδριακού, θρησκευτικού, μαθητικού, τρίτης ηλικίας, ΑΜΕΑ κ.λπ.) για τον εμπλουτισμό και διεύρυνση του τουριστικού προϊόντος. Επιπλέον, προωθείται η αξιοποίηση και επανάχρηση αξιόλογων κτιρίων και συνόλων και η παροχή κινήτρων για μετατροπή παραδοσιακών ή διατηρητέων κτιρίων σε ξενοδοχειακές μονάδες.
Μεταξύ άλλων, προτείνεται η ανάδειξη της κοιλάδας των Τεμπών, της περιοχής του Ολύμπου και του όρους Όρθυς, η δημιουργία δικτύων φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και η αξιοποίηση των ιαματικών πηγών της Περιφέρειας, καθώς και η βελτίωση των υποδομών υποδοχής κρουαζιερόπλοιων στο λιμάνι του Βόλου, η πύκνωση του δικτύου τουριστικών λιμένων και η δημιουργία καταδυτικού Πάρκου Σποράδων – Παγασητικού.
2.4 Εμπόριο
Προβλέπεται η χωροθέτηση «Εμπορευματικού Κέντρου Θεσσαλίας» στον άξονα ανάπτυξης Λάρισας – Βόλου, που εκτιμάται ότι θα φέρει σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη του τομέα. Ως καταρχήν κατάλληλη περιοχή για την χωροθέτησή του προτείνεται η ευρύτερη περιοχή του Βελεστίνου, από όπου είναι ευχερής η πρόσβαση προς όλα τα υπάρχοντα και προγραμματισμένα μεταφορικά δίκτυα. Για την ολοκλήρωση του σχεδιασμού, απαιτείται επίσης ο προγραμματισμός εμπορευματικών κόμβων για την εξυπηρέτηση των αναγκών της Καρδίτσας και των Τρικάλων, σε συνδυασμό με την ανάγκη ίδρυσης Δημοπρατηρίου Αγροτικών Προϊόντων.
2.4 Ενέργεια
Ηλεκτρισμός
Σημαντικές μονάδες παραγωγής ενέργειας που λειτουργούν σήμερα στην Περιφέρεια είναι οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί των τεχνητών λιμνών Πλαστήρα και Σμοκόβου. Ιδιαίτερης σημασίας σε εθνικό επίπεδο είναι τα έργα του Αχελώου, στο τμήμα τους που αφορά την παραγωγή ενέργειας.
Όσον αφορά τα δίκτυα διανομής εκτιμάται ότι δεν θα απαιτηθούν έργα μεγάλης κλίμακας για τη σταδιακή τους ενίσχυση, ώστε να καλυφθούν οι μελλοντικές ανάγκες στις περιοχές που προγραμματίζεται ένταση της αστικής και ιδιαίτερα της βιομηχανικής ανάπτυξης, δεδομένου ότι με την υπάρχουσα όδευση, οι κεντρικές γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας διασχίζουν τις περιοχές αυτές.
Θετικά αντιμετωπίζεται το ενδεχόμενο σύνδεσης των νησιών και με την Εύβοια, σύμφωνα με τον προγραμματισμό του ΑΔΜΗΕ.
Φυσικό Αέριο
Η Περιφέρεια και ειδικότερα οι περιοχές των τεσσάρων μεγάλων πόλεων καλύπτονται από το δίκτυο υψηλής πίεσης. Προσπάθεια πρέπει να καταβληθεί έτσι ώστε να επεκταθεί το δίκτυο στις αστικές περιοχές, τα μικρότερα οικιστικά κέντρα και τις βιομηχανικές συγκεντρώσεις.
ΑΠΕ
Με στόχο την πρόληψη και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή προβλέπονται: η αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας, η προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και της Συμπαραγωγής Ενέργειας σε όλους τους τομείς (δημόσια διοίκηση, κατοικία, βιομηχανία, μεταφορές). Η ανάπτυξη των ΑΠΕ αφορά σε αιολικές και φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις, μικρά υδροηλεκτρικά έργα. Ως «Περιοχή Αιολικής Προτεραιότητας» καθορίζεται το δυτικό ορεινό τμήμα της ΠΕ Καρδίτσας, στις ΔΕ Καλλιφώνου, Μενελαϊδας, Ρεντίνης και Ιτάμου.
Δ. Φυσικό Περιβάλλον, Τοπίο
Η Θεσσαλία διαθέτει πλήθος θεσμοθετημένων περιοχών προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, οι οποίες διαμορφώνουν ένα εκτενές δίκτυο φυσικών πόρων. Προωθείται η διατήρηση της βιοποικιλότητας, η ανάδειξη των φυσικών και πολιτιστικών πόρων, η πρόληψη της ρύπανσης και η αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής.
Ειδικότερα:
Προωθείται η δημιουργία ενιαίων δικτύων φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, η οργάνωση χώρων και διαδρομών και εν γένει ανάδειξη και αξιοποίησή τους με συνεργασία των αρμόδιων αρχών
Αναγνωρίζονται ζώνες τοπίου, οι οποίες κατηγοριοποιεί ανάλογα με τη σημασία τους, σε «Διεθνούς», «Εθνικής» και «Περιφερειακής» αξίας, αλλά και «Ιδιαιτέρως Υποβαθμισμένα» και παράλληλα δίνονται οι αντίστοιχες κατευθύνσεις προστασίας και ανάδειξης
Ε. Εργαλεία Εφαρμογής
Προσδιορίζονται «Περιοχές Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων» για την προώθηση ολοκληρωμένων χωρικών παρεμβάσεων στις περιοχές των νέων τεχνητών λιμνών Σμοκόβου και Κάρλας, σε ορεινές περιοχές της Πίνδου με χαρακτηριστικά αναπτυξιακής υστέρησης.
Για την αντιμετώπιση ιδιαιτέρων προβλημάτων αστικών περιοχών της Περιφέρειας προβλέπεται η κατάρτιση «Σχεδίων Ολοκληρωμένων Αστικών Παρεμβάσεων» σε μεγάλες πόλεις (Λάρισα, Βόλο, Καρδίτσα και Τρίκαλα), καθώς και σε ορισμένες μικρότερες πόλεις (Αλιβέρι Νέας Ιωνίας Βόλου, Σοφάδες, Τύρναβος).