Της Soline Delos
Η 93χρονη Yayoi Kusama είναι µια πραγµατική cult καλλιτέχνις. Η εµβληµατική κοριτσίστικη φιγούρα της µε την κόκκινη περούκα -σήµα-κατατεθέν της- και τα σχολαστικά επιλεγµένα φορέµατα ώστε να ταιριάζουν µε τις δηµιουργίες της, µοιάζει να ξεπηδά από τις σελίδες ενός… παραισθησιογόνου παραµυθιού. Όλα αυτά είναι που την έχουν αναδείξει σε ποπ είδωλο, την ίδια στιγµή που χαίρει µεγάλου σεβασµού για το έργο της. Δηµιουργίες της παρουσιάζονται συχνά σε µερικά από τα µεγαλύτερα µουσεία του κόσµου. Τα στοιχεία που τις χαρακτηρίζουν είναι τα πουά µοτίβα, οι κυµατιστές γραµµές και οι καθρέφτες που δηµιουργούν το εφέ του άπειρου (infinity mirrors). Είναι όλα αυτά που προσκαλούν τον θεατή σε ένα ψυχεδελικό και µεθυστικό ταξίδι. Το τελευταίο κατόρθωµα της βασίλισσας των πουά είναι η νέα ΧΧL συνεργασία της µε τον οίκο Louis Vuitton. Όλα ξεκίνησαν το 2012 από ένα µπαούλο το οποίο ζωγράφισε µε τα εµβληµατικά πουά της και έπειτα το πρόσφερε στον κατασκευαστή του για να γιορτάσουν την αρχή της συνεργασίας τους. Ήταν ένα πραγµατικό αριστούργηµα που πυροδότησε την επιθυµία του οίκου Louis Vuitton να ξεπεράσει τα όριά του στην τεχνογνωσία της χειροτεχνίας, δουλεύοντας µαζί µε την καλλιτέχνιδα και παρέχοντάς της πλήρη ελευθερία να αποτυπώσει τη δηµιουργική ιδιοφυΐα της πάνω σε όλα τα προϊόντα του οίκου: σε τσάντες, σε κοµµάτια γυναικείας και αντρικής µόδας, σε παπούτσια, γυαλιά, κοσµήµατα, ακόµη και σε αρώµατα, µερικά από τα οποία φιλοξενούνται σε µικροσκοπικά µπαούλα ίδια µε εκείνο που η καλλιτέχνις δώρισε στο brand.
Αυτή η ιδιαίτερη συνεργασία πρόκειται να αποκαλυφθεί σε δύο πράξεις: Η αρχή έγινε τον Ιανουάριο και η συνέχεια θα είναι στις 31 Μαρτίου. Η παρουσίαση θα γίνεται κάθε φορά σε ένα περιβάλλον που δηµιούργησε η ίδια η Kusama µε την τεχνική mise en abyme (εικόνα µέσα σε εικόνα, ιστορία µέσα σε ιστορία, επανάληψη αντικειµένου ή εικόνας στο άπειρο). Η συλλογή περιλαµβάνει σχεδόν όλα τα αγαπηµένα στοιχεία της Kusama, ανάµεσά τους τα επαναλαµβανόµενα πουά (infinity dots) οι σφαίρες από καθρέφτη, τα ψυχεδελικά λουλούδια και τα δίχτυα (infinity nets). Πρόκειται για ένα είδος ρετροσπεκτίβας του έργου της µε όχηµα τη µόδα, που φέρνει τα πουά, το κυρίαρχο µοτίβο της, στο επίκεντρο.
Για να κατανοήσουµε την εµµονή της καλλιτέχνιδας µε τα πουά, πρέπει να πάµε πίσω στην παιδική της ηλικία, τότε που ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή µε τον κόσµο της µόδας. Γεννήθηκε το 1929 σε µια παραδοσιακή οικογένεια της Ιαπωνίας και ως παιδί υπέφερε από ψευδαισθήσεις. Σε ηλικία 10 ετών, κοιτάζοντας για ώρα ένα κόκκινο λουλούδι πάνω σε ένα τραπεζοµάντιλο, ένιωσε σαν να χαράχτηκε αυτό το µοτίβο πάνω στον αµφιβληστροειδή της, καθώς έβλεπε πλέον το κόκκινο λουλούδι όπου κι αν έστρεφε το βλέµµα της. Στην οροφή, στους τοίχους, στο πάτωµα, ακόµη και πάνω στο ίδιο της το σώµα. Το λουλούδι µεταµορφώθηκε σε σταγόνα και η σταγόνα σε πουά. Είναι αυτά τα ίδια πουά που κατακλύζουν τις δηµιουργίες της -γλυπτά, πίνακες και τοιχογραφίες- που µοιάζουν να θέλουν να «καταπιούν» τον θεατή και τα οποία επαναλαµβάνονται στο άπειρο. Αυτός είναι ο τρόπος της να εκφράσει τη θέλησή της να διεκδικήσει έναν κόσµο πάνω στον οποίο δεν έχει κανέναν έλεγχο. Η τέχνη ήταν πάντα για εκείνη η µόνη µέθοδος για να θεραπεύσει τα ψυχικά τραύµατά της. Στα 28 της χρόνια, η Kusama διέσχισε τον ωκεανό για να δοκιµάσει την τύχη της στις ΗΠΑ. Αφού έκανε βάση της τη Νέα Υόρκη, άρχισε να δίνει ιδιαίτερες performances τη µία µετά την άλλη, κάνοντας παράλληλα τολµηρές δηλώσεις δηµοσίως. Για παράδειγµα, βγήκε στον δρόµο µε µια οµάδα γυµνών χορευτών ζωγραφισµένων µε πουά και κρατώντας πανό. Αυτός ήταν ο τρόπος της να δηλώσει ότι ήταν αντίθετη στον πόλεµο του Βιετνάµ, αλλά και υπέρ της σεξουαλικής απελευθέρωσης.
Βαµβακερό bucket hat, πουκάµισο, δερµάτινο τζάκετ, τσάντα Capucines BB µε ψυχεδελικό print, όλα LOUIS VUITTON X YAYOI KUSAMA.
Η γυναίκα που έφτιαχνε µόνη της τα ρούχα της από τότε που ήταν έφηβη, αποφάσισε να χρησιµοποιήσει το ντύσιµο για να εκφραστεί µέσα από την τέχνη της. Στο Μανχάταν ίδρυσε το δικό της fashion brand, Kusama Fashion, και ανακοίνωσε το λανσάρισµά του µε ένα προκλητικό δελτίο Τύπου: «Στο παρελθόν, µόδα και τέχνη ήταν δύο εντελώς διαφορετικά πράγµατα, αλλά εγώ ποτέ δεν τα ξεχώρισα». Αργότερα, η ίδια δήλωσε: «Η µόδα προσφέρει έναν τρόπο εξερεύνησης νέων κόσµων». Η πρώτη της συλλογή αποτελούνταν από εκκεντρικά πουά παντελόνια και ψυχεδελικά φορέµατα τα οποία φορούσε η ίδια στις ριζοσπαστικές performances της. Εργαζόταν στο loft της στο Greenwich, όπου ζωγράφιζε, έκοβε, έραβε και συναρµολογούσε ρούχα, περιτριγυρισµένη από επαγγελµατίες που τη βοηθούσαν να πουλήσει κάποιες συλλογές της, το ύφασµα των οποίων αποτελούσε τον καµβά για να εκφράσει το τότε -στα ’60s- µανιφέστο της «αυτο-εξάλειψης», όπως το αποκαλούσε και µε το οποίο ήθελε να πει: «Η ζωή µου είναι µια κουκκίδα χαµένη ανάµεσα σε χιλιάδες άλλες».
Σιγά σιγά, το στυλ της γινόταν όλο και πιο τολµηρό. Στα ρούχα που σχεδίαζε χρησιµοποιούσε διάφανα υλικά ή τοποθετούσε σε στρατηγικά σηµεία -στήθος, γεννητικά όργανα, γλουτοί- ανοίγµατα που τραβούσαν τα βλέµµατα και προκαλούσαν σοκ στην πουριτανική Αµερική. Εξαντληµένη ψυχολογικά από τις εµµονές της, η Kusama επέστρεψε στην Ιαπωνία το 1973 και τέσσερα χρόνια αργότερα νοσηλεύτηκε σε ψυχιατρική κλινική. Εκεί βρήκε το ασφαλές µέρος που είχε ανάγκη για να συνεχίσει να εργάζεται πυρετωδώς κάθε µέρα στο εργαστήριό της που ήταν πολύ κοντά στο νοσοκοµείο.
Σήµερα παραµένει πιστή στους συµβολισµούς της χρησιµοποιώντας την άπειρη επανάληψη των µοτίβων της σαν ένα σύµβολο ατέρµονης γαλήνης και δύναµης, ενώ η επιθυµία της να διαδώσει το µήνυµά της σε όλο τον κόσµο είναι ισχυρή όσο ποτέ άλλοτε. Στις συζητήσεις για τη συνεργασία µε τον Louis Vuitton είπε: «Είναι µια ευκαιρία για εµένα να µοιραστώ τον τρόπο σκέψης και την καλλιτεχνική µου φιλοσοφία µε τους πάντες». Για να εξασφαλίσει την επιτυχία αυτής της συνεργασίας, το brand Louis Vuitton δούλεψε µε τον στενό κύκλο των συνεργατών της Kusama, ενώ η «υπογραφή» της θα υπήρχε σε κάθε κοµµάτι. Αυτό σήµαινε ότι έπρεπε να βρεθούν οι ιδανικές αποχρώσεις, οι ίδιες ακριβώς που χρησιµοποιούσε πάντα στα έργα της. Και αρκετές φορές χρειάστηκαν παραπάνω από δέκα προσπάθειες για να επιτευχθεί το µπλε της Kusama! Έπειτα ήταν τα πουά, τα οποία έπρεπε να τοποθετούνται µε σχολαστική ακρίβεια, µια ακρίβεια που δεν θα διέφερε σε καµία περίπτωση από τον τρόπο που το brand τοποθετούσε το µονόγραµµά του στα σχέδιά του. Η αναπαραγωγή της υφής και της λάµψης των «πουά έργων» της καλλιτέχνιδας πάνω σε τσάντες και πορτοφόλια ήταν µια ακόµα πρόκληση για τον οίκο. Αντίστοιχη πρόκληση ήταν και η απεικόνιση των πουά πάνω στις τσάντες Capucines και Cannes, καθώς και τα biker jackets και τα µεταλλικά φορέµατα της φουτουριστικής σειράς Metal Dots, που αποτελεί µια από τις πιο συγκλονιστικές δηµιουργίες της καλλιτέχνιδας.
Πίσω στο 1966, ως απάντηση στη µη-πρόσκλησή της στην Biennale της Βενετίας, έριξε στα κανάλια της χιλιάδες σφαίρες από καθρέφτη, µια πράξη που την ονόµασε Ο Κήπος των Ναρκίσσων. Στη συνέχεια πουλούσε κάθε σφαίρα για δύο δολάρια σε όποιον περνούσε από εκεί, αλλά σύντοµα επενέβη η αστυνοµία και το σόου έλαβε τέλος. Ωστόσο, το θράσος της απέφερε καρπούς. Χρόνια αργότερα, στα τέλη της δεκαετίας του ’80, και έχοντας αποκτήσει ένα τεράστιο κοινό, όχι µόνο εκπροσώπησε τη χώρα της στο µεγαλύτερο καλλιτεχνικό γεγονός του κόσµου, αλλά ήταν και η πρώτη στην Ιστορία γυναίκα της οποίας τα έργα εκτίθονταν µόνα τους στο περίπτερο της Ιαπωνίας.
Bαµβακερό bucket hat, πανωφόρι µε πολύχρωµα infinity dots, τσάντα Petite Malle και µποτάκια µε πουά στο τακούνι, όλα LOUIS VUITTON X YAYOI KUSAMA.
Σήµερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, η τέχνη είναι µόδα και η µόδα τέχνη. Ένας γάµος από έρωτα -και ευκολία- που έγινε ακόµη πιο ισχυρός µε την αυγή της νέας χιλιετίας. Αν αναλογιστούµε, όµως, τα πρώτα δείγµατα της ιδιοφυΐας των Stephan Sprouse (καλλιτέχνης και σχεδιαστής µόδας), Takashi Murakami (καλλιτέχνης) και Richard Prince (ζωγράφος και φωτογράφος), οι οποίοι έλαβαν πρόσκληση από τον Marc Jacobs για τη συλλογή του οίκου Louis Vuitton Monogram, θα δούµε ότι οι δεσµοί ανάµεσα στους καλλιτέχνες και τη µόδα όλου του πλανήτη δεν είναι κάτι καινούριο. Για τον Louis Vuitton τέτοιου είδους συνεργασίες ξεκίνησαν σχεδόν έναν αιώνα πριν, όταν ο Gaston-Louis Vuitton, εγγονός του ιδρυτή του brand, ζήτησε από καλλιτέχνες να δηµιουργήσουν έργα για τα καταστήµατα του οίκου. Και πριν από αυτόν, ήταν ο σχεδιαστής µόδας Paul Poiret που έκανε την αρχή, καλώντας τον Picasso αλλά και τη συγγραφέα και συλλέκτρια Gertrude Stein να τον βοηθήσουν στην κατασκευή του πρώτου του showroom το 1916. Ένα showroom που ξεχείλιζε από πρωτοποριακές δηµιουργίες και έγινε διάσηµο ανάµεσα στους σχεδιαστές της εποχής. Ο Poiret ήταν προσηλωµένος στο να χτίζει γέφυρες ανάµεσα στον κόσµο της τέχνης και σ’ εκείνον της µόδας και ήταν ο πρώτος σχεδιαστής µόδας που συνεργάστηκε µε καλλιτέχνες όπως οι Robert Delaunay, André Derain, Brancusi, Picasso και Dufy. Η νεαρή τότε θαυµάστριά του Elsa Schiaparelli, εντωµεταξύ, σχεδίαζε ρούχα για τους σουρεαλιστές φίλους της, ιδιαίτερα για τον Dali, µε τον οποίο συνεργάστηκε για το διάσηµο καπέλο-παπούτσι και το εµβληµατικό πλέον φόρεµα-αστακό. Οι δηµιουργίες της εγκωµιάστηκαν από τον Τύπο της εποχής, ενώ µια έκδοση του New Yorker το 1923 έγραφε πως «ένα φόρεµα Schiaparelli είναι πραγµατικά ένα έργο µοντέρνας ζωγραφικής».
Λίγα χρόνια αργότερα, ο ένθερµος και ενθουσιώδης συλλέκτης έργων τέχνης Yves Saint Laurent άρχισε να αναζητά έµπνευση σε πίνακες ζωγραφικής. Αυτή η αναζήτηση ενέπνευσε το φόρεµα Mondrian το 1965 -κάτι που έκανε τον Ολλανδό ζωγράφο παγκοσµίως γνωστό- την µπλούζα Romane µε σχέδιο έναν διάσηµο πίνακα του Henri Matisse και τα εκθαµβωτικά τζάκετ των ’80s, κεντηµένα από τον οίκο Maison Lesage και διακοσµηµένα από τον ίδιο µε τα ηλιοτρόπια και τις ίριδες του Van Gogh. Την ίδια περίοδο, ο Jean-Charles de Castelbajac προσκαλούσε τους φίλους του καλλιτέχνες Hervé di Rosa, Gérard Garouste, Jean-Charles Blais και Ben να ζωγραφίσουν απευθείας πάνω σε λευκές τουνίκ δηµιουργώντας έτσι τέχνη. Μια τέχνη που φοριέται. Χάρη στη συνεργασία της Yayoi Kusama και του οίκου Louis Vuitton, αυτό το δηµιουργικό ντουέτο µεταξύ µόδας και τέχνης συνεχίζεται, κάτι που είναι σπουδαίο νέο για όσους ενδιαφέρονται για τη µόδα.
*Το πρώτο µέρος της συλλογής αποκαλύφθηκε στο κοινό στις αρχές του 2023. Το δεύτερο θα αποκαλυφθεί στις 31 Μαρτίου.
Φωτογράφος: CORENTIN LEROUX
Μαλλιά: LAURENT PHILIPPON
Μακιγιάζ: MIN KIM / Μοντέλα: OTTAWA KWAMI, QISI FENG, PUCK SCHROVER / Fashion Editor (ELLE INTERNATIONAL): CHARLOTTE DEFFE
Κεντρική φωτογραφία
Αριστερά: Βαµβακερό τζόκεϊ µε πουά, αµάνικο πλεκτό cropped top, δερµάτινο τοπ, δερµάτινη µίνι φούστα, τσάντα Capucines ΜΜ µε infinity dots και µποτάκια.
Κέντρο: Cropped top, ντένιµ παντελόνι, τσάντα Alma BB µε infinity dots και sneakers.Δεξιά: Μπουφάν µε πουά και µονόγραµµα, παντελόνι και sneakers. Όλα LOUIS VUITTON X YAYOI KUSAMA.